سیروز کبدی چیست؟ علل، علائم، تشخیص و درمان

مقدمه

سیروز کبدی (Liver Cirrhosis) یک بیماری پیشرونده و غیرقابل برگشت کبد است که در آن بافت سالم کبد با بافت اسکار (فیبروز) جایگزین می‌شود. این وضعیت به مرور زمان باعث اختلال در عملکرد کبد و در نهایت نارسایی کبدی می‌شود. در این مقاله به بررسی جامع علل، علائم، روش‌های تشخیص، درمان و پیشگیری سیروز کبدی می‌پردازیم.

۱. سیروز کبدی چیست؟

سیروز نتیجه نهایی آسیب مزمن کبدی است که در آن سلول‌های کبدی تخریب شده و با بافت فیبروز جایگزین می‌شوند. این فرآیند:

• مانع از تصفیه خون توسط کبد می‌شود.
• تولید پروتئین‌های ضروری را مختل می‌کند.
• باعث تجسم سموم در بدن می‌شود.

۲. علل اصلی سیروز کبدی

🔴 شایع‌ترین علل:

✅ هپاتیت ویروسی (هپاتیت B و C مزمن)
✅ مصرف طولانی‌مدت الکل (علت ۲۰-۵۰% موارد)
✅ کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) (به دلیل چاقی و دیابت)

🟡 سایر علل:

• بیماری‌های خودایمنی (مثل هپاتیت خودایمنی)
• اختلالات ارثی (هموکروماتوز، بیماری ویلسون)
• انسداد مجاری صفراوی (سیروز صفراوی اولیه)
• مصرف برخی داروها (مثل متوترکسات)

۳. علائم سیروز کبدی

🔸 علائم اولیه (مراحل ابتدایی):

• خستگی مزمن
• کاهش اشتها
• تهوع خفیف
• کاهش وزن ناخواسته

🔸 علائم پیشرفته:

⚠ زردی (یرقان) – زرد شدن پوست و چشم‌ها
⚠ خارش پوست
⚠ تورم شکم (آسیت) – تجمع مایع در شکم
⚠ ورم پاها (ادم)
⚠ خونریزی از بینی یا لثه
⚠ تغییرات ذهنی (انسفالوپاتی کبدی) مانند گیجی

۴. عوارض خطرناک سیروز

• واریس مری (خونریزی مرگبار)
• سرطان کبد (HCC)
• نارسایی کلیه ثانویه
• عفونت‌های مکرر

۵. روش‌های تشخیص

🔹 آزمایش‌های خون:

• تست‌های عملکرد کبد (AST, ALT, بیلیروبین)
• شمارش پلاکت (کاهش یافته)
• تست انعقاد خون (PT طولانی‌تر)

🔹 تصویربرداری:

• سونوگرافی (بررسی ساختار کبد)
• فیبرواسکن (اندازه‌گیری سفتی کبد)
• سی‌تی اسکن یا MRI

🔹 بیوپسی کبد (قطعی‌ترین روش)

۶. درمان سیروز کبدی

🔴 درمان علت زمینه‌ای:

• هپاتیت C: داروهای ضدویروسی (مثل سوفوسبوویر)
• هپاتیت B: تنوفوویر یا انتکاویر
• کبد چرب: کاهش وزن و کنترل دیابت
• قطع مصرف الکل (ضروری)

🟡 درمان عوارض:

• آسیت: محدودیت نمک + دیورتیک‌ها
• انسفالوپاتی: لاکتولوز و رفاکسیمین
• واریس مری: پروپرانولول یا باند لیگاسیون

🟢 پیوند کبد (برای موارد پیشرفته)

۷. پیشگیری از سیروز

✅ واکسیناسیون هپاتیت B
✅ پرهیز از مصرف الکل
✅ کنترل وزن و قند خون
✅ معاینات دوره‌ای در بیماران هپاتیتی

۸. رژیم غذایی مناسب

• پروتئین متعادل (نه زیاد، نه کم)
• کم نمک (برای جلوگیری از آسیت)
• پرهیز از غذاهای فرآوری شده

نتیجه‌گیری

سیروز کبدی بیماری خاموش اما خطرناکی است که در مراحل اولیه ممکن است بی‌علامت باشد. تشخیص زودرس و مدیریت صحیح می‌تواند از پیشرفت بیماری جلوگیری کند. اگر عوامل خطر دارید، حتما تحت نظر پزشک باشید.

💡 آیا می‌دانستید؟ ۴۰% بیماران سیروزی در مراحل اولیه هیچ علامتی ندارند! نظرات خود را با ما در میان بگذارید.