گزگز، مورمور شدن یا خواب رفتن دست و پا: علل، درمان و پیشگیری
مقدمه
احساس گزگز، مورمور شدن یا خواب رفتن دست و پا (که در اصطلاح پزشکی به آن پارستزی میگویند) یک مشکل شایع است که ممکن است موقت یا مزمن باشد. این حالت معمولاً به دلیل فشار بر اعصاب یا اختلال در گردش خون ایجاد میشود، اما در برخی موارد میتواند نشاندهنده یک بیماری جدیتر باشد. در این مقاله به بررسی علل، علائم همراه، روشهای درمان و پیشگیری از این مشکل میپردازیم.
علل شایع گزگز و خواب رفتن دست و پا
۱. فشار موقت بر اعصاب
- خوابیدن روی دست یا پا
- نشستن طولانیمدت در یک وضعیت (مثلاً چهارزانو نشستن)
- حمل کیف سنگین روی شانه
۲. کمبود ویتامینها و مواد معدنی
- کمبود ویتامین B12 (باعث آسیب عصبی میشود)
- کمبود پتاسیم و منیزیم (منجر به گرفتگی عضلات و گزگز میشود)
- کمبود ویتامین D (ممکن است باعث ضعف عضلانی و عصبی شود)
۳. بیماریهای عصبی
- سندرم تونل کارپال (فشردگی عصب مچ دست)
- دیابت و نوروپاتی دیابتی (قند خون بالا به اعصاب آسیب میزند)
- اماس اعصاب (MS) (باعث التهاب اعصاب میشود)
۴. مشکلات گردش خون
- بیماری رینود (تنگی عروق خونی در سرما یا استرس)
- لخته خون یا گرفتگی عروق (کاهش خونرسانی به اندامها)
۵. علل دیگر
- مصرف الکل و سیگار (آسیب به اعصاب محیطی)
- مسمومیت با فلزات سنگین (مانند سرب یا جیوه)
- عفونتها (مانند زونا یا بیماری لایم)
علائم همراه با گزگز دست و پا
- سوزش یا درد در ناحیه مبتلا
- ضعف عضلانی و کاهش قدرت حرکت
- تغییر رنگ پوست (کبودی یا سفیدی انگشتان)
- کرختی شدید و از دست دادن حس لمس
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر گزگز و مورمور شدن دست و پا همراه با این علائم باشد، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید:
✅ ضعف ناگهانی در یک طرف بدن (ممکن است نشانه سکته مغزی باشد)
✅ تاری دید، سرگیجه یا اختلال در تکلم
✅ بیاختیاری ادرار یا مدفوع
✅ گزگز مداوم و پیشرونده بدون دلیل واضح
روشهای تشخیص علت خواب رفتن دست و پا
پزشک ممکن است این آزمایشها را توصیه کند:
- آزمایش خون (بررسی کمبود ویتامینها، قند خون، عملکرد تیروئید)
- نوار عصب و عضله (EMG) برای بررسی عملکرد اعصاب
- امآرآی یا سیتیاسکن (در صورت شک به مشکلات ستون فقرات یا MS)
- سونوگرافی عروق (برای بررسی گردش خون)
درمان گزگز و خواب رفتن دست و پا
۱. درمانهای خانگی و خودمراقبتی
- تغییر وضعیت بدن و جلوگیری از فشار طولانیمدت روی اعصاب
- ماساژ و حرکات کششی برای بهبود گردش خون
- گرم کردن ناحیه (در صورت گرفتگی عضلانی)
- مصرف ویتامینهای گروه B (در صورت کمبود)
۲. درمانهای پزشکی
- داروهای ضدالتهاب (برای کاهش تورم عصب)
- داروهای مسدودکننده درد عصبی (مثل گاباپنتین)
- فیزیوتراپی (برای تقویت عضلات و کاهش فشار روی اعصاب)
- تزریق کورتون (در موارد شدید مانند سندرم تونل کارپال)
۳. درمانهای جراحی
در مواردی مانند فتق دیسک کمر یا فشار شدید روی عصب ممکن است جراحی لازم باشد.
راههای پیشگیری از خواب رفتن دست و پا
- ورزش منظم (بهبود گردش خون و تقویت عضلات)
- رژیم غذایی سالم (مصرف سبزیجات، آجیل و ماهی برای تأمین ویتامینها)
- پرهیز از مصرف الکل و سیگار
- استراحت بین کارهای تکراری (مثل تایپ طولانیمدت)
- کنترل قند خون (در صورت دیابت)
نتیجه گیری
گزگز و خواب رفتن دست و پا معمولاً بیخطر است، اما اگر مداوم یا همراه با علائم خطر باشد، باید جدی گرفته شود. با تشخیص بهموقع و درمان مناسب، میتوان از آسیبهای عصبی جلوگیری کرد. در صورت تداوم مشکل، حتماً به یک متخصص مغز و اعصاب یا ارتوپد مراجعه کنید.
توصیه پایانی: سبک زندگی سالم، ورزش و تغذیه مناسب بهترین راه برای پیشگیری از مشکلات عصبی و گردش خون است.
